Het Stenen Archief - Afgerond en lopend onderzoek

[235]

(301)1-7
5
Nathans
Samuël Benjamin
Shmu'eel Benjamin z.v. Moshe
Netje Philippina Zadoks
Mozes Nathans & Schoontje Hirsch
02-11-1881
10 Cheshvan 5642
Assen
28-04-1941
1 Iyar 5701
Groningen
Groningen (Iepenlaan)

SAMUEL BENJAMIN

NATHANS

OVERL. 1 IJAR 5701

    28 APRIL

Het mes, de klem en de beker op zijn steen geven aan dat Samuel Benjamin Nathans, die werkzaam was als arts, ook mohel (besnijder) was. 

Naast zijn steen staat de gedenksteen (op deze foto net zichtbaar, een deskundig arts,) voor zijn echtgenote, hun zoon en schoondochter die in Sobibor werden vermoord, en voor hun schoonzoon die in Senftenberg werd vermoord.
De vertaling van de tekst op deze gedenksteen is - met enige bijstellingen -  overgenomen uit De Joodse Inwoners van de Stad Groningen en Omstreken 1549-1945 en hun Begraafplaatsen aldaar, IIa 1870-1945, p. 276: 
"DIT IS DE GRAFSTEEN die werd opgericht ter nagedachtenis aan de ziel van de vrouw, mevrouw Sjeine, dochter van de heer Uri zl. van het huis Zadoks, echtgenote van de dokter, de heer Shmu[el Benjaminzl. die het leven liet aan alles wat leeft in het kamp Sobibor 29 Sivan 703, ongeveer 64 jaar oud, en de ziel van hun zoon Moshe Uri en zijn echtgenote mevrouw Janni van het huis Van Straten z"l ,  beiden overleden daar oud 29 jaar (hij) en 27 jaar (zij) ongeveer 5 Sivan 703, en de ziel van hun zwager Ben Tsijon Baruch, zoon van onze leraar de heer Shmoe'el Jehuda van het huis Hirsch z"l, uit de stad Zwolle die ook overleed, onderweg, dichtbij Sanftenberg, 32 jaar oud 5 Iyar 705 T T N S B H"
הנני נתן לו את בריתי שלום
שמו מפארים בתוך קהלים
אל מצות ה פנה בגילים
בניו חנך בדרך גדלים
מן בוראו יקבל גמולים

פה נטמן

הגביר הנעלה רופא מומחה
מוהל וגבאי מהיר במלאכתו
פו"מ הח"ר שמואל בנימין בן הח"ר משה
הנולד מן שיינא
נשמתו עלתה למרום יום ב דר"ח אייר
בשנת תש"א לפ"ק
והובל לקברות בכבוד גדול

ת נ צ ב ה 

Hierbij gaf Ik hem het verbond der vrede
Zijn naam wordt in de gemeentes luisterrijk verheven
Tot Gods geboden wende hij zich met volle vreugde
Zijn zonen voedde hij op op de weg der grootten
Van zijn Schepper zal hij zijn vergoeding ontvangen

Hier is geborgen

De verheven notabel, een deskundige arts,
Besnijder en koster, snel in zijn werk,
De bestuurder en leider de chaveer de heer Shmu'eel Benjamin zoon van de chaveer de heer Moshe
Die geboren werd uit Sjeine
Zijn ziel steeg op naar den Hoge op de tweede dag van Rosh Chodesh (Niieuwemaandag) van Iyar
In het jaar 5701
En werd met grote eer naar het graf gedragen

T N Ts B H 

De bovenspreuk is uit Numeri 25:12.
De keuze van de spreuk zal verbonden zijn met zijn taak als mohel(besnijder), uitvoeren van de briet (verbond) mila, de besnijdenis.

Het bijzondere van deze steen is de manier waarop het acrostichon van zijn naam Shmueel Benjamin is gevormd:-
-3 eerste letters in de eerste regel
-2 eerste letters in de tweede regel
-3 eerste letters in de derde regel
-2 eerste letters in de vierde regel

Deze vier regels zijn tevens op rijm.


Bron: Burgerlijke Stand - Geboorte
Gemeente: Assen
Aangiftedatum: 04-11-1881
Aktenr: 195
Kind: Samuel Benjamin
Geslacht: M
Geboortedatum: woensdag,02-11-1881
Geboorteplaats: Assen, aan den Noorder Singel
Vader: Mozes Nathans, winkelier te Assen
Moeder: Schoontje Hirsch
Uur van geboorte: des morgens te zeven uur
Aangifte werd gedaan door Dr Jacobus Scheer, verloskundige, die "zijnde de vader ongesteld" bij de geboorte aanwezig was. 

Bron: Burgerlijke Stand - Overlijden
Gemeente: Groningen
Aangiftedatum: 28-04-1941
Aktenr: 761
Overledene: Samuël Benjamin Nathans
Leeftijd: 59 jaar
Datum van overlijden: 2-04-1941
Overlijdens- en woonplaats: Groningen
Geboorteplaats: Assen
Ouders: Mozes Nathans en Schoontje Hirsch, beiden overleden
Echtgenote: Netje Philippina Zadoks
Uur van overlijden: zeven uur, nul minuten
Hij was een zoon van [Assen] (180)m07-08 en (180)m07-09, en een broer van [Eindhoven] (163)077.

Bron: Burgerlijke Stand - Huwelijk
Gemeeente: Dordrecht
Datum: 14-08-1912
Aktenr: 261
Bruidegom: Samuël Benjamin Nathans
Leeftijd: 30
Geboorteplaats: Assen
Woonplaats:
Bruid: Metje Philippina Zadoks
Leeftijd: 33
Geboorteplaats: Dordrecht
Ouders bruidegom: Mozes Nathans en Schoontje Hirsch
Ouders bruid: Philip Zadoks en Reintje van Creveld

https://www.dutchjewry.org/genealogy/ndbcore/3364.shtml
Benjamin Samuël kwam uit een gezin van zeven kinderen die allen in Assen zijn geboren. Drie van zijn broers zijn in de Shoah omgekomen: 
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/154488/jozeph-hirsch-nathans
Joseph Hirsch Nathans is op 07-11-1942 in Auschwitz vermoord en zijn echtgenote Rebekka Messcher op 12-02-1943.

Herman Isaac Nathans en zijn echtgenote Klaartje Polak zijn op 05-11-1942 in Auschwitz vermoord. 

Willem Machiel Nathans en zijn echtgenote Rosa Erna Weijl zijn op 16-07-1943 in Sobibor vermoord.

https://www.joodsmonument.nl/nl/page/30443/netje-philippina-nathans-zadoks
Zijn echtgenote Netje Philippina Zadoks is op 29-04-1879 in Dordrecht geboren en op 64-jarige leeftijd  02-07-1943 in Sobibor vermoord. 
Haar laatste adres was Heereweg 14 in Groningen.

Hun zoon Martijn Paul Nathans is op 24-11-1913 geboren in Groningen en is met zijn echtgenote Jenny Celina van Straten op 11-06-1943 in Sobibor vermoord. Hij was vertegenwoordiger en zij kantoorbediende. 
Hun  laatste adres was Zuider Amstellaan 19 III in Amsterdam. 

Hun dochter Renée Selma Nathans is volgens haar SAA-archiefkaart op 17-10-1915 in Groningen geboren, en op 18-12-1941 met Bentsion Baruch Hirsch in Zwolle getrouwd, die op 18-04-1945 in Senftenberg is vermoord. Op 01-08-1943 werd zij naar Westerbork gedeporteerd, en vandaaruit naar Bergen-Belsen op 18-03-1944. Zij is op 01-06-1946 teruggekeerd naar Amsterdam, waar ze op 05-08-1952 met Elias Munk is hertrouwd. In Augustus is het echtpaar naar Londen vertrokken. 

http://passportsforlife.pl/lista-ladosia/page/11/
Volgens de Ładoś List (een lijst van mensen aan wie de Poolse Legatie in Bern en Joodse organisaties in Zwitserland Zuid-Amerikaanse paspoorten uitgaven tijdens de Tweede Wereld Oorlog) ontvingen Renée Hirsch-Nathans en Bentsion Baruch Hirsch, en hun dochters Betty Sulamieth en Netty Judith een Paraguayaans paspoort. Volgens dit document zijn beide dochters in 1943 geboren.

https://www.joodsmonument.nl/nl/page/535732/about-bentsion-baruch-hirsch

"Bentsion Baruch Hirsch was een zoon van Opperrabijn Samuel Juda Hirsch en Betty Wormser. Meer informatie over Bentsion Hirsch is te vinden in J. Breukelaar Halte Varsseveld (zp 2005).
Toevoeging van een bezoeker van de website

Begin april 1945 werden gevangenen uit het concentratiekamp Bergen-Belsen in drie treinen overgebracht naar het concentratiekamp Theresienstadt. Vele inzittenden hebben deze treinreis niet overleefd. Bentsion Baruch Hirsch is op het traject Lübben-Senftenberg-Schipkau omgekomen. Hij is op het traject Senftenberg-Schipkau 300 meter voor de spoorbrug bij het dorp Schipkau aan de zuidkant van de spoorrails, ongeveer 30 meter van een wissel, begraven.
Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis. Opsporing Joodse personen, lijst van overledenen die in Tröbitz en omgeving ter aarde zijn besteld."


Verdere bijzonderheden
Bron: De Joodse Inwoners van de Stad Groningen en Omstreken 1549-1945 en hun Begraafplaatsen aldaar, IIa 1870-1945, bewerkt door E. P. Boon en J. J. M. Lettinck, p. 91
"Verschillende [geïnterviewde (oud)-Groningers] noemden Samuël Benjamin Nathans, de poltiearts, die zich in 1908 vanuit Assen te Groningen vestigde. Hij verplaatste zich eerst per fiets, en later op een motor door de stad. Op de motorfiets zat een draadloos oproepsignaal, dat met name jongens bijzonder interessant vonden. Maar misschien was de buitengewoon grote toeter die aan de motor was bevestigd - de politiearts wilde snel op de plaats van delict zijn - een nog grotere attracttie.
In de laatste jaren van zijn praktijk verplaatste Nathans zich in een auto met chauffeur.
Nathans was orthodox en zeer anti-zionistisch. Zijn kinderen waren vanzelfsprekend lid van de agoedistische jeugdvereniging. Ter gelegenheid van zijn zilveren huwelijksfeest met Netje Philippina Zadoks uit Dordrecht in 1937 liet hij Benjamin Stern een Thorarol schrijven."
2022/01/22
bnnch