Het Stenen Archief - Afgerond en lopend onderzoek

[33]

(301)4-8
5
Polak
Calmer Gerson
Kalonimus z.v. Gershon
Barta (Bertha) Roos
Gerson Nathans Polak & Eltje Calmer Norden
03-09-1840
5 Eloel 5600
Wildervank
17-01-1922
17 Tevet 5682
Groningen
Groningen (Iepenlaan)
19-01-1922 // 19 Tevet 5682

HIER RUST

CALMER GERSON POLAK

ECHTGENOOT VAN

BERTHA ROOS

OVERL. 17 TIJWIJS 5682 

     17 JANUARI

Zijn steen en die van zijn echtgenote staan vlak naast elkaar en worden omheind door een hek.
וישב העפר על הארץ כשהיה והרוח תשוב אל האלהים אשר נתנה

תחת הציון הלז
נחו עצמות איש חיל ואמת תוכו כבדו
עטרת אשתו ותפארת בניו
ר קלונימוס בן ר גרשון פאלק
ושם אמו עדיל
נפטר ביום ג י"ז טבת ונקבר ביום ה' י"ט בו
בשנת תרפ"ב לפ"ק

ת נ צ ב ה 
הפסוק העליון מקהלת י"ב ז
En dat het stof wederom tot aarde keert, als het geweest is; en de geest weder tot God keert, Die hem gegeven heeft.

Onder deze gedenksteen
Rusten de beenderen van een flinke en waarachtige man, zijn innerlijk[e
persoonlijkheid] was zijn eer
De kroon van zijn vrouw en de pracht van zijn zonen,
De heer Kalonimus zoon van de heer Gershon Polak,
En de naam van zijn moeder was Edil,
Overleden op dinsdag 17 Tevet en begraven op donderdag de 19e daarvan
In het jaar 5682

T N Ts B H 
De bovenspreuk is uit Prediker 12:7
(Vertaling vlg. de Statenbijbel).

Bron: Burgerlijke Stand - Geboorte
Gemeente: Wildervank
Aktenummer: 109
Aangiftedatum: 05-09-1840
Kind: Calmer
Geslacht: M
Geboortedatum: 03-09-1840
Geboorteplaats: Wildervank
Vader: Gerson Nathans Polak, koopman te Wildervank
Leeftijd: 37 jaar
Moeder: Eltje Calmer Norden, wonende te Wildervank
Uur van geboorte: des middags te twaalf uur

Bron:  Burgerlijke Stand - Overlijden
Gemeente: Groningen
Aktenummer: 97
Aangiftedatum: 18-01-1922
Overledene: Calmer Polak
Overlijdensdatum: 17-01-1922
Leeftijd: 81
Woonplaats: Groningen
Geboorteplaats: Wildervank
Ouders: Gerson Nathans Polak en Eltje Calmer Norden
Echtgenote: Bartha Roos
Uur van overlijden: des namiddags te half acht

Hij was een zoon van [Veendam] (186)0936 en (186)0235, vader van [Groningen (Moesstraat)] (300)3-22, broer van (300)1-23, [Muiderberg] (500)de-004, (301)3-216, en (301)7-129, echtgenoot van (301)4-9, en oom van (301)3-82, (301)7-348 en (301)7-53.

Bron: Burgerlijke Stand - Huwelijk
Gemeente: Groningen
Aktenummer: 156
Datum: 22-05-1867
Bruidegom: Calmer Polak
Geboortedatum: 03-09-1840 
Leeftijd: 26 jaar
Geboorteplaats: Wildervank
Woonplaats: Groningen
Bruid: Barta Roos
Geboortedatum: 30-08-1845
Leeftijd: 21 jaar
Geboorte- en woonplaats: Coevorden
Ouders bruidegom: Gerson Nathans Polak, koopman te Wildervank, en Eltje Calmer Norden, overleden te Wildervank
Ouers bruid: David Levie Roos, koopman, en Mariana Norden, wonende te Groningen

https://www.dutchjewry.org/genealogy/ndbcore/743.shtml
Calmer was een zoon uit het eerste huwelijk van zijn vader. 

http://www.sjoa-drenthe.nl/humogen/family.php?database=humo3_&id=F2306&main_person=I32025
Zijn moeder Eltje Calmer Norden was een zuster van Mariana Norden, de moeder van zijn echtgenote Barta Roos. Ze waren beiden geboren in Emden. Hun ouders waren Calmer Jacobs Norden en Lea Marcus Bendix. Calmer en Barta waren volle neef en nicht.

Zijn moeder is overleden op 55-jarige leeftijd op 08-08-1863 in Wildervank (aktenr 90), anderhalve maand na de geboorte van haar elfde kindje Sara.

Zijn vader is twee jaar later hertrouwd met Roosje Jacobson in Wildervank.

Calmer en Bartha hadden zeven kinderen die allen in Groningen zijn geboren.  
Hun dochter Mietje Jacoba is in de Shoah omgekomen.  
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/29939/mietje-jacoba-roos-polak
Mietje Jacoba Roos-Polak en haar dochter Bertha Jacoba Prins-Roos zijn op 09-07-1943in Sobibor vermoord. Mietjes echtgenoot David Roos was haar volle neef, want zijn vader Calmer was een broer van haar moeder Barta.

Verdere informatie
Bron: De Joodse Inwoners van de Stad Groningen en Omstreken 1549-1945 en hun Begraafplaatsen aldaar, bewerkt door E.P. Boon en J.J.M. Lettinck
p. 79-80: "David Roos, de zionist, kwam uit Coevorden en trouwde de Groningse Mietje Jacoba Polak, een dochter van Calmer Polak, de 'natte Polak'. 
David grossierde in vitrages en gordijnen. Zijn zaak stond aan Peperstraat 13, later had hij tevens een filiaal te Amsterdam. In het bedrijf werkte joods zowel als niet-joods personeel, herinnerde zijn dochter Mip zich in 1993."

Bron: De Joodse Begraafplaatsen in de Provincie Groningen, Han Lettinck
p. 175-176: "Calmer Polak vertrok op zijn vijfentwintigste uit Veendam naar Groningen en stichtte daar een ranjafabriek. Later trouwde hij met Bartha Roos (1843-1930), met wie hij zeven kinderen kreeg. In Veendam-Wildervank leefden Calmers grootvader en vader van de inkoop en verkoop van verschillende artikelen. Zo verkochten ze bijenproducten, kruidenierswaren, vellen, huiden, oude metalen, oud goed en zilver en ook wel manufacturen. De familie Polak behoorde tot de bestuurders van de Joodse gemeente Veendam. 
Calmer ging met zijn essence- en drankenfabriek een heel andere kant op in Groningen en werd hij wel de 'natte Polak' genoemd, in tegenstelling tot zijn achterneef van de puddingfabriek A.J.P., die de naam 'droge Polak' kreeg. 

Calmer en Bartha haden vijf dochters en twee zonen, waarvan de jongste Philip (1884-1886) op tweejarige leeftijd stierf. Hij is begraven op het kinderrijtje van de Moesstraat. Op zijn steen staat een geknakte bloem, als teken van een te jong afgebroken leven. 

Een andere zoon David, geboren in 1871, zette de fabriek na zijn vaders dood voort. In 1932 emigreerde hij met zijn vrouw Magdalene Esther Hollander naar Nice. Davids zusters Lea en Mietje waren vurige zionisten, evenals David, die in de Groninger afdeling van de Zionistenbond zat. 

2023/06/28
bnnch