Het Stenen Archief

Joodse begraafplaatsen in Nederland

Cover Project

[3942]

(101)44
4
Bergh, van den
Zadok
Zadok z.v. Naftalie
Elisabeth van der Wielen
Daniel Naftali Zvi Valk & Sara Izaak (van Osten)
25-04-1769
18 Nissan 5529
Geffen
11-10-1857
23 Tishri 5618(24 Tishri ?)
Geffen
Geffen
13-10-1857//25 Tishri 5618
החבר צדוק ב"ר נפתלי
אסרו חג כ"ד תשרי ונקבר ביום ג כ"ה בו
בשנת  באברתו יסך לך לפ"ק
עדה המצבה
לאיש גדול ורב פעלים
רדף צדקה וגמילות חסדים
ביתו פתוח לעוברים ושבים
כפו פרש לעניים ואביונים
וידיו החזיקו עץ החיים
שמו הטוב נודע למרחקים
נפשו תנוח בגן אלהים
ויעמוד לגורלו לקץ הימים

ת נ צ ב ה 
De chaveer Zadok zoon van Naftali......(1)
Op Isroe Chag (de dag na de feestdag) 24 Tishri (**) en werd begraven
op dinsdag de 25e daarvan
in het jaar "hij zal u dekken met zijn vlerken" (4)
Deze gedenksteen is de getuigenis
voor een groot man van vele daden
Die de rechtvaardigheid en barmhartigheid nastreefde
Zijn huis stond open voor de voorbijgangers
Zijn hand spreidde hij uit naar de armen en noodruftigen
Zijn handen klemden zich aan de Boom des Levens (2)
Zijn goede naam was tot in verre bekend
Zijn ziel moge rusten in de Tuin van God
En zal hij opstaan voor zijn lot aan het einde der dagen(3)

T N Ts B H 
   
Door het verslijten van de steen is de eerste regel slechts gedeeltelijk leesbaar.Het missende gedeelte aan het einde verm."overleden op maandag".
Dit indien aangenomen kan worden dat het uur van overlijden na zonsondergang was.
(**)-Zondag 11 oktober 1857 (23 Tishri) was nl. Simchat Tora en het overlijden zou dan na afloop van het feest (Vreugde der Wet)-vlg. de Joodse kalender dus maandag de volgende dag-hebben plaats gevonden. 
Dit sluit dan aan bij de tekst van de grafsteen.
[Becker (*) op pag. 51 is in deze zowel inhoudelijk als wat de vertaling betreft onjuist ["overleed op zondag, de dag van het slotfeest (sic) de 24ste tisjri]

De aanvang van de regel is  de choweer, de ge'eerde leraar.
Het valt niet te concluderen dat de regel de letters mem-resh-resh = onze leraar de rabbijn... bevat.
Deze veronderstelling van Becker(*) is in de vertaling niet gevolgd. 

Ook de derde regel is gedeeltelijk niet leesbaar.De spreuk-indien ten volle leesbaar-moet de cijferwaarde van het jaar van overlijden (5)618 geven , wat dus niet te controleren valt.Becker (*) gaat op pag. 51 op deze gematrie verder niet in.

De gehele tekst is volledig op rijm.

Uiteindelijk wijkt de vertaling aanzienlijk af van die van Becker (*) op pag.51.

(1)-Becker (*) geeft aan-noot 6) op pag. 50-dat behalve de gebruikelijke combinatie van Naftalie naar Zvi/Hert/Hirsch/Herz/Hertog/Hartog etc. een andere traditie is ontwikkelde van Daniel naar Daniel Zvi (Herts) gebaseerd op Daniel 11:16.
Vandaar dat de naam van zijn vader Daniel Naftalie Zvi was en in de tekst als patroniem alleen Naftali. 
(2)-Spreuken 3:18-symbolische benaming van de Tora.Het is een onderdeel van hetgeen gezongen/geciteerd  wordt bij het terugzetten van de Tora in de Heilige Arke na de Toralezing.
(3)-Daniel 12:13
(Becker (*) las hier God'lo (grootte) ipv Goralo (lot) en komt hierdoor tot een geheel verkeerde vertaling)
(4)-De aangestipte letters beth t/m yoed geven 618=het jaar van overlijden
De bron is Psalm 91:4-vertaling vlg. de Statenbijbel
Tevens is gebruik gemaakt van:-

"Het Smousse Kerkhoff te Geffen 1693-1908" van J.Becker(*)  -pag.50-51
(In dit boek is dit graf nr.44)

Bron Burgerlijke stand - Overlijden
Archieflocatie  Brabants Historisch Informatie Centrum
Algemeen Toegangnr: 50
Inventarisnr: 2788
Gemeente: Geffen
Soort akte: overlijden
Aktenummer: 27
Overledene Zadok van den Bergh
Overlijdensdatum: 11-10-1857
Vader Daniel N.N.
Moeder Sara Izaak
Partner Elizabeth van der Wielen
Relatie: Weduwnaar van
[Bron:-Family Search]
Uur van overlijden 6 uur 's avonds]

Becker(*) geeft op pag.50 abusievelijk als overlijdensdatum:-11-11-1857
ipv 11-10-1857.
Hij was de echtgenoot van (101)61 en de vader van (101)01, (101)11 en
(101)13
Hij was de zoon van (101)69
Hij is de vader van (101)17, (101)25 & (101)53?
Hij ligt naast zijn zwager Abraham v.d.Wielen (101)43, zoals inderdaad aangegeven bij zijn vrouw en diens zuster.

Voor de door Becker (*) aangegeven familienaam (?) Valk van zijn vader
-zie aldaar (101)69

Zijn jongste zoon was Simon van den Bergh, de stichter van Unilever,die eveneens de chaveertitel droeg. 

Terwijl ook hij, evenals Abraham van der Wielen (101)43 een bijdrage beschikbaar stelde voor de bouw van de synagoge van 25 % van het totale inschrijfbedrag, wordt dit , in tegenstelling tot de grafsteen (101)43, alhier niet speciaal benadrukt.

Hij stond bekend als een Joods geleerde van hoog aanzien.Hij was echter geen bevoegd rabbijn, hoewel men hem placht aan te spreken met "rabbi Zadok" [Becker (*)-pag.49-noot 6]

Op pag48-49 geeft Becker(*) wat meer persoonlijke details en een anecdote onder "De legende van Rabbi Zadok Geffen" met 12 noten.

Aanvullende details:-

(1)-Een broer van hem, Adrian Falck v.d.Bergh, geb. omstreeks 1766 in Geffen, woonde in Wageningen, en overleed daar op 6 Apr 1830, 63 jr.oud, zoon van Hartog Daniels & Sara Izak, gehuwd met Esther Nathans. Hij wordt genoemd als Gevatter Valk ben Naftali bij een brith in Geffen op 24 Sep 1800, door mohel Jacob ben Samuel Isaac Pinchas van het kind Abraham ben Zwi. Zijn kinderen:

- Lena v.d.Berg, geb. 9 Sep 1793, dochter van Adriaan Valk v.d. Berg & Hester Nathan, huwt in Oss op 28 Oct 1819 met Abraham v.Dijk, 23 jr, zoon van Levi v.Dijk & Rosa Moses.

- Daniel v.d.Berg, geb. Geffen 8 Mei 1796, zoon van Adriaan v.d.Bergh & Helena Nathans, huwt in Den Bosch op 14 Jun 1824 met Rachel Oppenheimer, uit Eindhoven, dochter van Aron Oppenheimer & Rebecca de Jongh.

- Nathan v.d.Bergh, geb. Geffen 5 Mei 1799, zoon van Adriaan Valk v.d.Bergh & Ester Nathans, huwt te Wageningen op 26 Aug 1833, 34 jr.oud met Hanneke v.Dijk, 25 jr, dochter van Levi v.Dijk & Rosa Mozes.

- Jetta v.d.Bergh, geb ~1802, huwt te Wageningen op 13 Aug 1832, 30 jr.oud met Jacob Manasse, 28 jr, zoon van Liefman Manasse & Clara Alexander.

(2)-Zijn echtgenote Esther Nathans overlijdt in Wageningen op 30 Jun 1852, 94 jr.oud, weduwe van Adriaan Valk v.d.Bergh, dochter van Salomon Nathans & Helena Jacobs.

 

 
2015/09/06
bnnch
© Stichting Het Stenen Archief